Voltaj ile akım arasında, normalde faz farkı görülmez. Endüktif veya kapasitif yüklerin meydana getirdiği etkinin sonucunda, akım sinyalinin, voltaj sinyaline oranla en fazla ±90 derecelik fazı kayar. Endüktif, kapasitif etki neticesinde ortaya çıkan voltaj ve akım sinyali arasındaki faz kaymasını düzenleyerek, ideale yakın yani 0 derecede sabit tutmada kullanılan işleme kompanze yada kompanzasyon denir.
Kompanzasyon panosu nedir?
Bir işletmenin cosQ'ni düzenlemek için, ölçü aletlerinin, kondaktörlerin, elektrik sigortalarının ve kondansatörün üzerinde bulunan panoya kompanzasyon panosu denir. Yani AG şebekelerinde güç katsayısını düzeltmek maksadıyla kullanılan araç ve gereçlerin yerleştirildiği panolardır.
Bununla birlikte kompanzasyon panosu, elektrik pano çeşitleri içinde yer alır. Kompanzasyon panosunun en önemli özelliği, şebekenin güç katsayısını düzeltmekle görevli kondansatör gruplarının kontrol edildiği bir yer olmasıdır.
Kompanzasyon panosu hangi işe yarar?
Kompanzasyon panosu, işletmenin güç katsayısını düzeltmek için gerekli olan cihaz kondansatör ve ölçü aletlerinin üzerinde bulunduğu panodur. Bu anlamda endüktif yükler (transformatörler, balastlar, elektrik motorları vs.) reaktif güç çekerler. Kompanzasyon panosunun, reaktif güce gerek duyulan durumda en yakın noktada üretilmesinde, elektrik sisteminin en ideal koşullarda çalıştırılmasında büyük katkısı vardır.
Kompanzasyon panosunun ebatları genel anlamda tesislerde ana dağıtım panoları ile birlikte değerlendirilir ve o şekilde montaj yapılır. Kompanzasyon panolarının yüksekliği ortalama 200-210 cm, derinliği de 40 cm' in altında olmamalıdır. Orta gerilim (og) kompanzasyon ve alçak gerilim (ag) panoları bu standartların içinde yer alır. Eni ise tesisin gücü göz önünde bulundurularak belirlenir.
Kompanzasyon sistemi panosunun montajı
harici ve dahili olmak üzere 2 şekilde yapılır. Harici panoların üstü eğimli olacak şekilde çatı yapılmalı ve havalandırma panjurları olmamalıdır. Dahili tip panoda ise havalandırma panjurları mutlaka bulunmalıdır. Büyük çaplı panolarda kondansatörlerin havalandırılması amacı ile aspiratör bağlanır.
Bunun yanı sıra kondansatörlerin konulması için yeterli özelliklerde raflar bulunmalıdır. Ana dağıtım panosundan bara ile büyük güçlülerde veya kablo geçiş yerleri olamalıdır. Ayrıca ana dağıtım panosuna kompanzasyon için termik manyetik şalter konulması gereklidir.
Kompanzasyon Panosu Malzemeleri
Kompanzasyon panolarında, ampermetreler, reaktif güç kontrol rölesi (regler), şalterler, bakır baralar, kontaktörler, güç kontaktörleri, kondansatörler, bağlantı iletkenleri, elektrik sigortaları, voltmetre komitatörü ve voltmetre, ampermetre veya multimetreler, kosinüsfimetre gibi malzemeler daha çok kullanılmaktadır.
Bu anlamda yeni yapılan tesislerde voltmetre ve komitatörünün yerine alternatif olarak multimetre, kosinüsfimetre yerine de kosinüsfimetreli reglerler tercih edilmektedir. Tercih edilen ve kullanılan bu malzemeler IEC ( uluslar arası elektrik komisyonu), TS (Türk standartları), VDE ( Alman standardı) standartlarına göre uygun ölçülerde üretilmelidir.
Bu noktada pano firmaları, kompanzasyon yapımı sırasında malzemelerin uygun normlarına göre montaj yerlerini hazırlamak suretiyle satışını gerçekleştirirler. Son olarak yapılacak olan kompanzasyon pano fiyatları da kapasite bazında değişmektedir.